Lees hieronder het artikel in Trouw gepubliceerd op 6 september 2023 waarin Mevrouw Maan meewerkt aan het beantwoorden van de opvoedvraag: Heeft een meppende kleuter een agressieprobleem?
De eerste keer waren zijn ouders verbijsterd. “Dat krijg je ervan”, zei hun zoon (4) nadat hij zijn vader een klap had gegeven. Inmiddels is het dagelijkse praktijk. Als het jongetje zijn zin niet krijgt – hij mag geen filmpje of geen ijsje – of als zijn zus iets doet dat hem niet zint, dan slaat hij. “Soms denk ik dat hij zijn emoties en lijf gewoon nog niet onder controle heeft. Maar hij kondigt het vaak ook aan: nu ga ik jou slaan, zegt hij dan. Hij is er zich dus ook van bewust”, vertelt zijn moeder. Natuurlijk roepen zijn ouders hem op zo’n moment tot de orde. Ze nemen zijn handen vast, leggen het jongetje uit dat hij andere mensen pijn doet en dat je nooit mag slaan. Het lijkt alleen weinig te helpen. “Hij belooft wel dat hij het niet meer gaat doen, maar een kwartier later staat hij alweer met zijn handen te wapperen.” Pakken we het verkeerd aan, wil deze moeder weten. En is dit nog normaal kleutergedrag, of heeft haar kind een agressieprobleem?
Kinderpsycholoog Minouk Timmers van praktijk Kind & Ko kan deze ouders meteen geruststellen. “Er zijn meer kleuters die slaan. Meppen is een impulsreactie, die je vooral bij peuters ziet. Kleuters vallen soms terug in die fase, bijvoorbeeld omdat de schooldagen veel van ze vragen. Aan het eind van de dag is hun emmertje dan vol.” Doorgaans worden kinderen zich rond hun vierde bewuster van wat ze doen en ontwikkelen ze gaandeweg meer inlevingsvermogen. “In die zin is de aankondiging dat de jongen gaat slaan al een teken van dat bewustzijn. Al begrijp ik dat het dreigend kan overkomen.”
Gedrag kopiëren
Ze vermoedt dat het kind dit gedrag heeft afgekeken bij een ander kind. “Kleuters kopiëren gedrag dat ze in hun omgeving zien.” Daarom is het belangrijk om je hier als ouder tegenaan te bemoeien, zoals deze moeder al doet, zegt ze. “Natuurlijk wil je dat kinderen ruzies zelf oplossen, maar als er voortdurend wordt geslagen moet je ingrijpen.” Richt je daarbij op het gedrag dat je wel wilt zien en toon alternatieven, adviseert Timmers. “Met slaan krijg je aandacht en kinderen zien geen verschil tussen positieve of negatieve aandacht”
Huilen en slaan omdat je geen ijsje krijgt of je zus een stuk speelgoed niet wil afgeven klinkt misschien futiel, maar het raakt aan een groot thema in een kinderleven, zegt orthopedagoog Annalotte Ossen. “Hoe ga ik ermee om als ik niet krijg wat ik wil? En als ouder: hoe stel ik grenzen?” Ossen begeleidt ouders met vragen over het gedrag van hun kind in haar praktijk Mevrouw Maan. Ook zij benadrukt het belang van ‘voordoen’ als ouder. Dat begint met hoe je ingrijpt als ouder. “Veel ouders hebben de neiging om bij slaan en schoppen ferm in te grijpen, zeker als ze zelf geschrokken zijn. Maar stemverheffing zorgt bij kinderen juist voor stress en kan als een soort ‘rode knop’ werken.” Dat geldt ook voor het stevig vastpakken van de handen; dat kan leiden tot meer verzet. Ga liever tussen de kinderen staan om te voorkomen dat er weer geslagen wordt, zegt Ossen.
“Nieuw gedrag leren kinderen beter van een kalme stem. Een rustige, vastberaden ‘nee’ is steunend voor kinderen.” Samen doen is belangrijk bij jonge kinderen, zegt Ossen. “Ze leren ervaringsgericht, ze moeten het echt bij ons afkijken. Op het moment dat er veel tegen ze gepraat wordt ontstaat soms kortsluiting.” Benoem kort dat hij niet mag slaan én dat hij boos mag zijn, adviseert ze. En kom dan in beweging. “Pak de hand van je kleuter en zeg: we gaan even naar buiten. Smeed het ijzer als het koud is. Als iedereen weer is gekalmeerd, bespreek dan met je kind: wat is er fijn als je boos bent? Een rondje rennen, op de grond stampen, op de trampoline springen?” Ook Timmers benadrukt het belang van voordoen. “Soms werkt zoiets simpels als voorstellen om een wekkertje zetten, zodat kinderen om de beurt met een stuk speelgoed kunnen spelen.” En voeg er iets positiefs aan toe: “Als je vanochtend niet meer slaat en jullie gezellig spelen en problemen met je mond oplossen, mag je vanmiddag tien minuten langer een filmpje kijken.” Ossen heeft nog een andere suggestie voor deze ouders. “Als je denkt dat het spel van je kinderen wel eens zou kunnen escaleren, ga dan preventief wat dichterbij zitten. Dan maak je duidelijk: ik ben erbij.” Vaak maakt dat het spel al kalmer, zegt ze. Het voordeel is ook dat je op zo’n moment als ouder nog rustig bent, en geen spanning in je lijf voelt. “Want dan is rustig ingrijpen heel lastig.”
Wil je meer lezen over meppen en slaan? Lees dan onze blog: HELP! Mijn peuter slaat!